Leefstijl als het lukt. Medicatie als het niet anders kan

Mensen met chronische medische aandoeningen krijgen in veel gevallen medicatie voorgeschreven. Maar in de meeste gevallen is een ongezonde manier van leven de oorzaak. Dan kan een andere leefstijl klachten doen verminderen of zelfs verdwijnen. Bijvoorbeeld bij diabetes type 2. Maar ook de huisarts moet dan anders naar de problemen kijken van patiënten. De Vereniging Arts en Leefstijl zet zich in voor deze nieuwe manier van werken.

‘Als dokter kom je veel leefstijlziektes tegen. Je kunt dan natuurlijk medicatie voorschrijven, maar daar neem je de oorzaak niet mee weg.’ Aan het woord is Janneke Michiels. Ze is huisarts bij praktijk Mozaïek in Rotterdam en geeft les in leefstijlgeneeskunde. Leefstijl is de manier van leven, leefstijlgeneeskunde kijkt hoe dat invloed heeft op bepaalde ziekten. Janneke is ook een actief lid van de vereniging Arts & Leefstijl. Deze organisatie vindt het belangrijk dat huisartsen wetenschappelijk onderbouwde leefstijlgeneeskunde inzetten. Janneke: ‘Dat gaat verder dan alleen gezonde voeding en beweging aanraden. Er zijn meer dingen die van invloed zijn op de gezondheid. Een patiënt kon bijvoorbeeld niet slapen omdat hij een huurachterstand had. Hij wilde slaappillen. Ik heb hem in contact gebracht met iemand die hem gaat ondersteunen met zijn financiële problemen. Inmiddels slaapt hij weer prima.’

Patiënten leren kennen

Leefstijlgeneeskunde invoeren vraagt wel een andere aanpak. Janneke: ‘Je moet als huisarts goede vragen stellen om de oorzaak van een aandoening te vinden. Je wilt begrijpen waarom iemand ziek is geworden. Ik vind het daarom heel belangrijk om de mensen in mijn praktijk écht te leren kennen. Vanuit daar kan ik echt helpen.’ Uiteindelijk moet de patiënt zelf anders gaan leven. Janneke: ‘Je moet mensen helpen te begrijpen hoe belangrijk een verandering van leefstijl voor hen is. En aanmoedigen om anders te gaan leven. De patiënt moet dat namelijk wel zelf doen. Als arts heb je alleen een ondersteunende rol.’

Netwerk

Verandering zonder ondersteuning is moeilijk. Daarom heeft Janneke een netwerk van organisaties die patiënten kunnen helpen. MiGuide is daarvan een voorbeeld. Deze organisatie richt zich volledig op duurzame gedragsverandering. En biedt mensen met overgewicht hulp bij het aanpassen van hun leefstijl. MiGuide maakt daarbij gebruik van leefstijlcoaches en een zelf ontwikkeld digitaal platform met een app en een e-learning omgeving. Directeur Arjen Huizinga ziet dat leefstijlgeneeskunde voor een grote groep mensen zinvol kan zijn. ‘Maar liefst 28% van de Nederlandse bevolking komt vanuit de basisverzekering in aanmerking voor een leefstijlprogramma. Het zijn mensen die je graag wilt helpen om toekomstige problemen te voorkomen. Leefstijlgeneeskunde is nog relatief jong. Het zit nog niet voldoende in het systeem van de huisarts. Daarom zoeken wij de samenwerking op met huisartsen. We zorgen dat huisartsen ons kennen, zodat patiënten straks kunnen kiezen voor een leefstijlprogramma dat bij hen past.’ Hoewel de inzet van leefstijlgeneeskunde nog in de kinderschoenen staat, ziet hij het zeer positief in. ‘De resultaten qua gewichtsverlies zijn erg goed en veelbelovend.’

Goede ondersteuning

Een andere partij die zich aansluit bij de leefstijlcoalitie is Voeding Leeft. Dit is een sociale onderneming die leefstijlprogramma’s ontwikkelt en opgedane kennis deelt. Zij bieden zowel online als fysieke leefstijlprogramma’s, waaronder het bekende programma ‘Keer Diabetes2 Om’ Dit valt sinds 1 januari 2024 onder het basispakket van de zorgverzekering. Directeur Emma Coles: ‘We bieden fysiek en online programma’s voor mensen met (pre) diabetes. Daarbij hebben wij ook een programma dat geschikt is voor mensen met een complexer diabetes type 2. Dit doen we met een team met daarin verschillende disciplines zoals een verpleegkundige. Wij helpen patiënten ook om onder toezicht medicatie af te bouwen. Voor de huisarts is het belangrijk dat er keuze is, daarom is het goed dat we onszelf aanbieden met soortgelijke partijen.’ Huisartsenpraktijk Mozaïek noemt ze een mooi voorbeeld van een praktijk die is ingericht op leefstijlgeneeskunde. ‘De huisartsen en medewerkers weten veel van leefstijl en kennen hun patiënten goed. Daarom kunnen zij de patiënt goed ondersteunen. Dat is belangrijk, want het veranderen van gewoontes is niet eenvoudig.’

Zelfhelend vermogen

Janneke benadrukt het belang van een netwerk: “Als ik de oorzaak heb achterhaald, kijk ik wie kan helpen. Soms is dat een cesar- of oefentherapeut. Soms stuur ik iemand naar een mindfulness cursus of een kookworkshop koolhydraatarm koken. Kan iemand niet naar bijeenkomsten voor leefstijlverandering toe gaan, dan is bijvoorbeeld MiGuide heel handig, omdat zij met een digitaal platform werken. Mijn netwerk groeit voortdurend. Ik vind het dan ook echt leuk om mensen te helpen bij hun leefstijl. Ik geloof dat mensen een groot zelfhelend vermogen hebben. Het is mijn taak om ze daarbij te steunen.’

Over Arts & Leefstijl

De onafhankelijke vereniging Arts & Leefstijl wil leefstijlgeneeskunde een vast onderdeel van de reguliere gezondheidszorg laten worden. Leefstijl als het kan. Medicatie als het moet. De organisatie is een expert in het vertalen van wetenschappelijk onderbouwde leefstijlgeneeskunde naar de praktijk. De organisatie geeft bijvoorbeeld opleidingen aan huisartsen en andere zorgprofessionals. Daar leren ze hoe ze mensen kunnen helpen om gezonder te leven. Die manier van zorg bieden, leidt tot duurzame zorg. Patiënten zijn minder vaak ziek, waardoor ze minder gebruik hoeven te maken van de zorg.