Bijeenkomst over prestatiedruk jongeren: A Healthy Mind is a Healthy Life

‘Nederlandse kinderen zijn het gelukkigst, blijkt uit een onderzoek van Unicef. Maar tegelijkertijd ervaren zij wel de meeste stress door schooldruk. Ook studenten hebben het zwaar, 76% ervaart prestatiedruk. Die druk staat de ontwikkeling van kinderen en studenten in de weg.’ Aan het woord is Jeroen van Baar, onderzoeker psychologie en schrijver van het boek De Prestatie Generatie – Een Pleidooi voor Middelmatigheid. ‘Deze generatie moet overal in uitblinken. Was het vroeger in Nederland gemeengoed om je kop niet boven het maaiveld uit te steken, nu moet dat juist wel. En dan zul je wel een gelukkig leven hebben. Terwijl dat niet waar is. In de psychologie noemen we het de hedonic treadmill; hoe meer je bereikt, hoe hoger je eisen worden.’

Een foto van een turnster met een zilveren olympische medaille en een gezicht als een oorwurm illustreert dat. ‘Uit onderzoek blijkt dat winnaars van een bronzen plak vaak blijer kijken dan de zilveren medaillewinnaars. Die zetten zichzelf af tegen de nummer één, de nummers 3 kijken naar alle sporters die onder hen geëindigd zijn. En dat zijn er een stuk meer.’

Teveel keuze

Onderzoek wijst uit dat onze hoge levenstandaard ons niet per se gelukkiger maakt. Sterker nog, al die keuzemogelijkheden leveren juist stress op. Dat er veel te kiezen is, leren we onder meer van tv en social media. Je weet tegenwoordig niet meer wat je mist, want je mist niets en alles is competitie. Zelf koken en klussen wordt op tv tot een competitie gemaakt. TV en social media geven bovendien geen reëel beeld, waardoor we proberen te wedijveren met iets dat niet bestaat. En daar is het weer: prestatiedruk.

Schoolsysteem heeft ook schuld

Maar niet alle schuld ligt bij social media en tv, ook het schoolsysteem draagt bij aan stress. Al van heel jongs af aan worden kinderen geconfronteerd met zaken als Cito toetsen, topklassen, excellente scholen en academic ranking. ‘En daar mogen we best kritisch op zijn’, vindt Jeroen. ‘De prestatiedruk is niet helemaal weg te nemen, maar nu zijn we erg gericht op extrinsieke motivatie, beloningen van buitenaf. Het systeem zou minder druk opleveren als intrinsieke motivatie belangrijker wordt, als je doet wat je zelf belangrijk vindt.’

Tekenen voor snoepjes

Als voorbeeld noemt hij een onderzoek bij een kleuterschool, waar twee groepen kinderen tekeningen maken. De ene groep wordt ervoor beloond, de andere niet. Na enkele weken blijkt dat de beloonde kinderen minder tekenen dan de kinderen die er geen snoepjes voor krijgen. Een beloning leidt af van de intrinsieke motivatie. Je bent meer bezig met de verwachtingen van anderen dan met wat je zelf wilt. Jeroen pleit voor een nieuw schoolsysteem waarbij ruimte is voor intrinsieke motivatie en zelfontplooiing en waar een nieuwe definitie wordt bedacht voor succes.

Zelfs passie staat onder druk

Tom en Sanne Kooiman van Stichting Scherp doen veel onderzoek naar depressiviteit onder jongeren en ook zij merken op dat de prestatiedruk hoog is onder jongeren. Daarom maakten ze de documentaire Stress to Impress, waarin ze uitzoeken waarom we naar perfectie streven en waarom dit niet nodig is. Ze leggen aan de aanwezigen een stelling voor: ‘hoe hoger je bent opgeleid, hoe verder je het zult schoppen in je carrière’.  De meeste aanwezigen zijn het er niet mee eens en bovendien, moet je voor een succesvolle loopbaan altijd een theoretische studie volgen? Er wordt ook opgemerkt dat je gelukkiger zult zijn als je iets met passie doet. ‘Zelfs op passie ligt tegenwoordig druk’, merkt Tom op. ‘Je moet tegenwoordig overal gepassioneerd in zijn. Het staat in menige vacaturetekst: ‘heb jij passie voor…’. Terwijl iemand die aan een lopende band staat echt wel belangrijk werk doet, maar er waarschijnlijk niet heel veel passie voor kan opbrengen.’

Openheid kan de jeugd redden

Vinden Tom en Sanne dat social media in de ban moeten? ‘Die zijn niet meer weg te denken. Belangrijk is vooral dat jongeren ermee leren omgaan en het perfecte plaatje kunnen doorzien. In het algemeen geldt ook dat het aan het welzijn van onze jeugd bijdraagt als we eerlijker zijn; ook minder leuke dingen horen bij het leven. Toon openheid, dan zullen andere mensen volgen.’

Kijk hieronder de korte compilatievideo van de bijeenkomst terug. Het uitgangspunt binnen de satelliet ‘Mentaal gezond’ is dat geen enkele Rotterdammer langdurig hoeft uit te vallen of aan de kant hoeft te staan door mentale problemen. Daarom delen we kennis over het vergroten van weerbaarheid, het openstaan voor ontwikkeling, het omgaan met teleurstellingen, angst en somberheid en het leven als zinvol ervaren. Heb jij interesse in de satelliet Mentaal gezond van Gezond010? Neem contact op.