Expert: Dr. Canan Ziylan, voedingswetenschapper Hogeschool Rotterdam
Dr. Canan Ziylan promoveerde twee jaar geleden op het voorkomen van ondervoeding bij thuiswonende ouderen. Kijk in de koelkast en let op het loopje, houdt de docent-onderzoeker van de Hogeschool Rotterdam haar verpleegkunde-studenten voor.
Obesitas is een van de grote gezondheidsproblemen van Rotterdam, ook bij ouderen. Ondervoeding staat hier haaks op, toch?
Canan Ziylan: ‘Waarom? Obesitas sluit ondervoeding niet uit. Sterker: het is een gevaarlijke combinatie, want zowel ernstig overgewicht als ondervoeding maakt mensen minder mobiel. Ondervoede ouderen hebben een lagere weerstand, een hoger risico om te vallen en herstellen minder snel van ingrepen. Wie ouder wordt, heeft steeds meer eiwitten nodig voor spierbehoud. Alleen blijkt uit onderzoek dat ouderen juist die voedingsstof steeds minder binnenkrijgen.’
Hoe komt dat? Het eten ‘uit grootmoederstijd’ is toch gezond?
‘Klopt. En als oma die aardappels, groenten en het stukje vlees zou blijven klaarmaken en eten, dan zou er ook niet zo veel aan de hand zijn. Het probleem is dat de warme hap de eerste maaltijd is die sneuvelt, zodra mensen ouder worden. Omdat hun hongergevoel meestal afneemt, maar ook omdat ze steeds meer moeite krijgen met koken. En dat vlees is ook nog eens het lastigst te kauwen. Terwijl in vlees juist veel eiwitten zitten.’
Vleesvervangers kunnen dan toch uitkomst bieden?
‘Als je een jonge vegetariër of veganist bent wel, ja. Maar ouderen kennen die tofuschijven niet.’
Wat eten Rotterdamse ouderen dan wel?
‘Gechargeerd: met zoetigheid en snacks hebben ze geen moeite. Hun smaakpapillen worden – ook door medicijngebruik – vaak minder sterk, en zoet proef je nu eenmaal makkelijker. Ouderen eten vaak veel te eenzijdig en hollen zichzelf als het ware uit door de eiwitten links te laten liggen.’
Trekken ze zelf aan de bel?
‘Vaak hebben ze niet eens door dat ze achteruit gaan door een ongezond eetpatroon. Neem mijn eigen opa’s en oma’s. Hun hele leven hebben ze gedoe gehad met overgewicht en nu ze oud zijn gaat het afvallen opeens moeiteloos. Maar het probleem is dat ze spiermassa in plaats van vet verliezen. Dit maakt ouderen uiteindelijk minder mobiel. Ze bewegen steeds moeilijker, gaan minder vaak naar buiten, waardoor isolement en eenzaamheid dreigen.’
Hoe is ondervoeding bij ouderen te signaleren? Een ingevallen gezicht?
‘Dan ben je al te laat. Iemands uitstraling kan het al eerder verraden. Oogt iemand grauw of futloos? Minder goed kunnen lopen is ook een signaal. Ouderen zullen vaak zeggen dat het goed gaat en dat ze nog iedere dag koken, maar vaak vertelt de koelkast een ander verhaal. Wat staat hier in? Stáát er eigenlijk wel iets in? Voor mijn studenten gaat er een wereld open als ik ze hier over vertel.’
Wat is er voor nodig om ouderen wél gezond te laten eten?
‘Bewustwording. Voeding is onze brandstof. Bij baby’s stemmen we die speciaal af op hun behoeften. Dat zouden we bij ouderen ook moeten doen. Maar zorgverleners en familie moeten vooral ook kijken wáárom iemand niet meer goed eet. Het overlijden van de partner is een risicofactor – wie verdrietig is, moet niet aan eten denken. Maar soms komt het door iets ogenschijnlijk simpels als een loszittend gebit.’
Tot slot: leef je zelf gezond?
‘Qua voeding zit het wel goed. Maar als het op bewegen aankomt, dan haal ik de norm bij lange na niet. Daardoor moet ik extra letten op wat ik eet. Al is alleen gezond eten niet genoeg voor een goede conditie en een vitaal lichaam. Ouderen moeten meer bewegen, maar ik ook.’
Dr. Canan Ziylan is als docent en onderzoeker verbonden aan de Hogeschool Rotterdam. Meer weten? Kijk op Cananziylan.nl
