CEPHIR: voedselaanbod Rotterdam steeds ongezonder
De helft van de Rotterdamse volwassenen heeft overgewicht. Uit wetenschappelijk onderzoek van het CEPHIR blijkt dat de voedselomgeving in de stad zich ongunstig heeft ontwikkeld. ‘Het wordt voor individuen steeds moeilijker een gezonde keuze te maken.’
Voor het onderzoek nam het CEPHIR, dat staat voor ‘Centre for Effective Public Health In the larger Rotterdam area’, het voedselaanbod in Rotterdam van 2004 tot en met 2018 onder de loep. De cijfers in het rapport ‘Is Rotterdam een fastfoodparadijs?’ liegen er niet om. Het aantal voedselaanbieders is in vijftien jaar met 24% gestegen, onevenredig met de bevolkingsgroei. Die forse toename werd veroorzaakt door fastfoodlocaties, restaurants, supermarkten en lunchrooms, terwijl het aanbod versaanbieders (zoals slager, bakker en groenteboer) halveerde. De stijging van fastfoodlocaties was bovendien het hoogst in buurten met een lagere sociale score, daar waar obesitas en overgewicht juist het meest voorkomen.
‘Zorgwekkende conclusies’
‘Dit zijn zorgwekkende conclusies,’ stelt Famke Mölenberg, een van de onderzoekers en werkzaam bij de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC. ‘De toename van het aantal ongezondere voedselaanbieders is een slechte ontwikkeling. Daarnaast is de verwachting dat het aantal Rotterdammers met overgewicht en obesitas verder zal stijgen de komende jaren. We weten dat gezond eten resulteert in gezondheidswinst. Dus moeten we de omgeving aanpakken om ervoor te zorgen dat de gezonde keuze de makkelijke keuze wordt. We moeten proberen te voorkomen dat het straatbeeld wordt gedomineerd door snackbars en fastfoodketens. Met name in de buurten met een lagere sociale score is een gezonder voedselaanbod van groot belang.’
Eigen keuze?
Frank van Lenthe, hoogleraar Sociale Epidemiologie en collega-onderzoeker, vult aan: ‘Vaak richten we ons op de vraag waarom iemand overgewicht krijgt. Wij onderzoeken liever waarom overgewicht in de stad zo toeneemt. We denken dat de verandering van de voedselomgeving daar in belangrijke mate verantwoordelijk voor is. Je kunt zeggen: mensen kiezen zelf om naar een fastfoodrestaurant te gaan. Maar zo’n keuze wordt gemaakt in een omgeving en een context waarin steeds meer fastfood is. Het wordt voor individuen steeds moeilijker om die gezonde keuze te maken, simpelweg omdat het aanbod steeds beperkter is. We zien dit overigens niet alleen in Rotterdam, maar ook in andere Nederlandse steden en in andere landen.’
Goedkopere groente
Volgens Mölenberg is verandering van de omgeving essentieel. ‘Het gaat om zoveel mensen met zoveel verschillende achtergronden dat een individuele aanpak onmogelijk is. Natuurlijk is er de gecombineerde leefstijlinterventie, waarbij overgewicht via huisartsen wordt aangepakt. Maar mogen we daarvan veel verwachten als intussen het aanbod van fastfood steeds groter wordt? Zeker in lagere sociaaleconomische groepen wordt voedingsgedrag mede bepaald door bijvoorbeeld financiële stress. Als je weinig geld hebt, ben je al lang blij als er íets op tafel staat. In dat opzicht zien wij het goedkoper maken van groente en fruit als een van de meest impactvolle maatregelen die op korte termijn gerealiseerd kunnen. Daarvoor moeten we kijken naar de landelijke politiek.’
Wet- en regelgeving
Volgens Van Lenthe is er ook een belangrijke rol weggelegd voor lokale overheden. ‘Om dit probleem echt bij de wortel aan te pakken, moet je krachtige maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door te bekijken of je via wet- en regelgeving of bestemmingsplannen bepaalde typen voedselaanbieders kunt weren. De hele stad krijgt steeds meer overgewicht, daar kunnen we onze ogen niet voor sluiten. Gelukkig doet de gemeente Rotterdam dat niet. Ik weet dat wethouder Sven de Langen dit probleem graag wil aanpakken en ik hoop dat de aanpak van overgewicht een belangrijk onderdeel wordt van het Rotterdamse Preventieakkoord. Dan kunnen we hier samen de komende jaren écht werk van maken. Anders wordt dit probleem voor de komende generaties alleen maar groter.’
Het onderzoek naar de ontwikkeling van de Rotterdamse voedselomgeving van 2004 tot 2018 is gedaan door CEPHIR, dat staat voor ‘Centre for Effective Public Health In the larger Rotterdam area’. Binnen CEPHIR werkt de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC samen met de gemeente Rotterdam en GGD’s en gemeentes uit de regio. Het volledige rapport ‘Is Rotterdam een fastfoodparadijs?’ is hier te downloaden.
