Training valpreventie TOM moet ouderen op de been houden

Vallen is een van de grootste gezondheidsrisico’s voor 65-plussers. Om ouderen op de been te houden, start in Rotterdam-Ommoord een pilot met de valpreventie interventie Thuis Onbezorgd Mobiel. Gemeente Rotterdam, VGZ en Buurtwerk slaan hiervoor de handen ineen. ‘Deelnemers voelen zich na deelname gezonder, bewegen makkelijker en ervaren meer kwaliteit van leven.’

Thuis Onbezorgd Mobiel (TOM) is ontwikkeld door VeiligheidNL, het kenniscentrum voor letselpreventie. Het programma ondersteunt ouderen bij het vergroten van hun mobiliteit en zelfredzaamheid om zo de kans op een val te verkleinen. TOM duurt veertien weken en bestaat uit drie onderdelen. Deelnemers volgen een beweegtraining over valpreventie met aandacht voor spierkracht, balans en coördinatie. Ook krijgen ze voedingsvoorlichting van een diëtist. Daarnaast vergroot het programma de sociale contacten, omdat TOM  in groepsverband wordt uitgevoerd onder begeleiding van TOM-maatjes. Dit zijn vrijwilligers uit de wijk die helpen bij verschillende onderdelen van TOM, zoals het klaarmaken van de lunches, mensen motiveren en vragen beantwoorden.

Eerdere pilot ‘groot succes’

Ommoord is niet de eerste wijk in Rotterdam waar een pilot met Thuis Onbezorgd Mobiel wordt gehouden. In 2019 deden ruim zeventig ouderen uit Het Lage Land mee aan het programma. ‘Die pilot was een groot succes,’ vertelt Ieke Wichers, projectleider bij Buurtwerk. Deze organisatie voert sinds 2003 het welzijnswerk uit in Prins Alexander, waar Het Lage Land en Ommoord onder vallen. ‘Uit metingen en enquêtes bleek dat de ouderen zich na deelname gezonder voelden, makkelijker bewogen en meer kwaliteit van leven ervoeren. Zelfs een half jaar na afloop nog. Daardoor vielen ze minder. Uit wetenschappelijke studies die tijdens de pilot zijn uitgevoerd, bleek dat TOM écht werkt. Niet voor niets is TOM door het RIVM aangemerkt als een bewezen effectieve interventie.’

Unieke samenwerking

De pilot in Ommoord is minder omvangrijk dan die in Het Lage Land. Het voorgaande experiment werd gefinancierd door het Danone Ecosystem Fund. Nu nemen zorgverzekeraar en de gemeente Rotterdam de financiering voor hun rekening. 65-plussers die via het VGZ Rotterdampakket verzekerd zijn, kunnen gratis meedoen. ‘Dat een zorgverzekeraar en een gemeente samen zo’n integraal programma financieren en aanbieden, is vrij uniek,’ zegt Rob Dokter, zorgexpert klant- en merkpartners bij VGZ. ‘Dat we dit in Rotterdam in doen, is geen toeval. Rotterdam is vooruitstrevend op het gebied van preventie, mede door de intensieve samenwerking hierop rondom het Rotterdampakket. We zijn dan ook heel blij dat zij een deel van dit project willen vergoeden. Dat helpt om fysiotherapeuten en diëtisten enthousiast te maken om mee te doen.’

Dubbele vergrijzing

Valincidenten zijn een groot gezondheidsrisico voor 65-plussers, vertelt Rob. In 2019 belandden 109.000 65-plussers in Nederland als gevolg van een val bij de spoedeisende hulp. ‘Dat is een flink aantal,’ zegt hij. ‘Als we niks doen, gaat dat aantal toenemen vanwege dubbele vergrijzing. Er zijn steeds meer ouderen, we willen die ouderen steeds langer zelfstandig thuis laten wonen én steeds ouder laten worden. Het is belangrijk om dit probleem aan te pakken. Voor de gezondheid van de ouderen, maar ook om de druk op de gezondheidszorg en de zorgkosten te beperken.’

Te weinig eiwitten

Volgens Ieke valt er nog veel te winnen op het gebied van valpreventie. ‘Tijdens de vorige pilot was ik verbaasd hoe weinig sommige ouderen weten over gezonde voeding. Eiwitten zijn bijvoorbeeld heel belangrijk om de spieren sterk te houden. Niet veel ouderen weten dat en hebben daardoor onvoldoende spierkracht. Ook ondervoeding komt vaak voor bij ouderen.’

Rob: ‘Daarnaast zijn veel ouderen bang om te vallen. Het gevolg is dat ze minder gaan bewegen. Waardoor juist de kans toeneemt dat ze vallen.’

Vervolg na pilot

Al die aspecten komen aan bod tijdens het TOM-traject. Eerst krijgen de ouderen een informatiebijeenkomst inclusief screening. Daarna gaan zij gedurende veertien weken twee keer per week in groepsverband in Huis van de Wijk Ommoord. Dit gebeurt onder leiding van fysiotherapie Zonboog. Ook krijgen ze voedingsadvies, tijdens zes gezamenlijke lunches en twee individuele gesprekken met een diëtist. Gedurende het traject worden deelnemers gestimuleerd door te gaan met bewegen. ‘Wat we uit de vorige pilot hebben geleerd, is dat we eerder in het traject duidelijk moeten maken dat TOM eindig is,’ zegt Ieke. ‘Mensen willen het liefst met het bestaande groepje doorgaan, zo bleek uit een enquête. We moeten dus eerder inzichtelijk maken welke vervolgactiviteiten mensen kunnen gaan doen, die aansluiten op TOM.’

Structurele vergoeding?

Afhankelijk van de resultaten van de pilot in Ommoord hoopt VGZ valpreventie in de toekomst structureel te kunnen aanbieden aan verzekerden. Rob: ‘Als zorgverzekeraars hebben we de opdracht om zorg toegankelijk te houden voor iedereen. Maar projecten gericht op preventie blijven lastig, omdat niet direct herleid kan worden hoe de investering zich terugbetaalt. Je kunt zeggen: een kwart van de ouderen die meedoet aan TOM was anders waarschijnlijk op de spoedeisende hulp beland. Maar dat kun je niet hard maken. We willen via deze pilot extra aantonen dat TOM werkt en hopen dan andere zorgverzekeraars mee te krijgen. Zo kunnen we preventie stap voor stap een betere plek geven, zowel via samenwerking met gemeenten als in de zorgverzekeringen.’

 

De pilot met Thuis Onbezorgd Mobiel in Ommoord start op vrijdag 19 november 2021. Wilt u als zorgprofessional meer informatie over de pilot of een oudere aanmelden? Kijk op de website van Buurtwerk en/of download de informatiebrochure.