Gezond in Beverwaard toont invloed leefomgeving aan
In Gezond010: het akkoord wordt beschreven dat gezondheid verder gaat dan alleen minder roken, minder alcohol drinken en overgewicht voorkomen. Onderzoeksbureau Veldacademie onderstreept die visie met de bevindingen uit hun driejarige experiment Gezond in Beverwaard. Het doel: de gezondheid verbeteren van kinderen en de gezinnen waarvan zij deel uitmaken.
‘Ik zie nu ook dat gezondheid niet alleen appels eten is.’ Die even schattige als treffende conclusie trekt een van de gevolgde kinderen aan het einde van het project Gezond in Beverwaard. Daarmee slaat de jongen uit groep 8 van basis-school De Regenboog de spijker op zijn kop. Kinderen en hun ouders uitleggen wat gezondheid nu écht inhoudt, was namelijk een van de voornaamste doelen die Veldacademie zich stelde voorafgaand aan het onderzoek.
Model voor Positieve Gezondheid
Het bureau onderzocht drie jaar lang hoe de leefstijl van kinderen en hun huishoudens in de wijk Beverwaard verbeterd kan worden. Dit deden ze door middel van zogenoemd actieonderzoek. Op verschillende manieren wordt geprobeerd de gezondheidsvaardigheden te verbeteren, terwijl intussen wordt onderzocht of dit werkt. Veldacademie volgde de kinderen van groep 6 tot en met groep 8. Als uitgangspunt namen zij het Model voor Positieve Gezondheid van Machteld Huber. Dit model omschrijft gezondheid als “het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven”.
Onderwijs en onderzoek tegelijkertijd
Onderwijs en onderzoek trokken samen op gedurende dit unieke project. Tijdens lessen werden kinderen uitgedaagd om na te denken over gezond eten en beweging. Ook ontwierpen ze samen een betere buitenruimte, maakten een film over hun eigen toekomst en verzonnen oplossingen om veiliger en gezonder te leven. Om de ouders nadrukkelijk te betrekken bij het project legden coaches huisbezoeken af. Zij ondersteunden de ouders bij vragen over opvoeding, verbetering van de thuissituatie, passende activiteiten voor talentontwikkeling en in groep 8 ook bij de keuze voor passend vervolgonderwijs.
Conclusies en geleerde lessen
“De gehele sociale en fysieke leefomgeving van kinderen is van invloed op gezond of ongezond gedrag”. Dat was een van de belangrijkste, met data onderbouwde conclusies die de Veldacademie trok. ‘Kinderen worden voortdurend beïnvloed door school, rolmodellen, familie en vrienden’, concludeert het bureau. ‘Hun fysieke leefomgeving kan ze verleiden tot ongezond gedrag (denk aan de snackbar) of juist stimuleren om gezonder te leven (bijvoorbeeld door bereikbare faciliteiten, duidelijke informatie en regelingen). Dat betekent dat je gezondheid niet optimaal kunt stimuleren als je het maar vanuit één kant tegelijk benadert. De hele omgeving dient meegenomen te worden.’
Naast deze voorname conclusie leerden de onderzoekers ook de volgende lessen:
- Als je aan gezondheid wilt werken bij minder zelfredzame gezinnen, is het nodig dat verschillende actoren (school, ouders, wijkpartners) goed samenwerken.
- Coaches zijn van toegevoegde waarde. Ze vullen een gat op dat kan vallen tussen verschillende hulpverleners en andere bij het gezin betrokken actoren. De coach kan domeinen bij elkaar brengen en is als neutrale partij een belangrijke bron van stabiliteit. Het zou goed zijn als de functie van coach structureel ingevuld zou kunnen worden.
- Een brede definitie van gezondheid slaat beter aan bij de kinderen, hun gezinnen en de school. De positieve invalshoek van talentontwikkeling werkt beter dan de problematiserende invalshoek van ‘slechte gezondheid’.
- Het is wenselijk dat kinderen leren dat gezondheid meer is dan gezond eten en genoeg bewegen. Ze moeten ruimte krijgen om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen, zodanig dat hun veerkracht en zelfregie toeneemt en ze zich eigenaar voelen van hun eigen (gezonde) toekomst.
Filmportret
Documentairemaker Floor Hofman maakte een filmportret over het project Gezond in Beverwaard. Ze keek mee over de schouders van diverse betrokkenen, waaronder kinderen en onderzoekers. Onder meer Otto Trienekens (initiatiefnemer van Gezond in Beverwaard) en Lex Burdorf (Hoogleraar volksgezondheid Erasmus MC) komen aan het woord. De video is hieronder te bekijken:
Het project Gezond in Beverwaard werd uitgevoerd door Veldacademie. Daar werken stadsonderzoekers en ontwerpers van verschillende disciplines aan actuele stedelijke vraagstukken. Het volledige onderzoeksrapport, inclusief een diepere inkijk in de aanpak en de belangrijkste conclusies, kun je lezen via deze link. Veldacademie roept zorgorganisaties en -professionals met vragen en/of ideeën over vergelijkbare vraagstukken op om contact op te nemen. Meer informatie over Veldacademie vind je op www.veldacademie.nl.
