Effectieve preventie voor een geestelijk gezonde samenleving

De mentale gezondheid in Nederland staat onder druk. Het is op dit moment zelfs één van de grootste gezondheidsrisico’s en dat zal de komende jaren alleen maar toenemen. Daarom is preventie hard nodig. Maar hoe zorg je dat preventie effectief is? Tijdens de satellietbijeenkomst Mentaal Gezond op 17 oktober was dát het onderwerp van gesprek.

Maar liefst 40% van de Nederlandse bevolking krijgt in het leven een psychische aandoening. Dat drukt zwaar op de patiënten, omdat mensen flink lijden. Het drukt ook zwaar op ons zorgsysteem. Op dit moment zijn de zorgkosten van psychische aandoeningen 6,5 miljard per jaar. In 2060 is dat naar verwachting dertig miljard euro. Het belang van een betere mentale gezondheid is duidelijk, en daarmee het belang van preventie. Psychische problemen zijn namelijk deels te voorkomen omdat ze worden beïnvloed door leefomstandigheden zoals huisvesting en inkomen. Wie stress ervaart vanwege schulden of over een woning, zal eerder in een depressie belanden.

Vorm van preventie

Maar hoe geef je de preventie vorm? Op het podium verschijnt Elisa Duinhof, Phd, werkzaam bij het Trimbos Instituut op de afdeling Mentale gezondheid en preventie. Samen met collega Derek de Beurs, Phd, vertelt ze over het meten van de effectiviteit van preventie. En de (on)mogelijkheid om impact te meten. Ze doen dit aan de hand van de nieuwe landelijke aanpak mentale gezondheid, het meerjarenprogramma depressie en de landelijke agenda suïcide preventie.

Moeilijk te meten

Volgens Elisa kun je het beste niet alleen op het individu, maar ook op de omgeving inzetten. ‘Dat geldt dan voor zowel de directe omgeving als de gemeente waar iemand woont.’ Collega Derek vult aan: ‘Je richt je bij preventie niet op één oorzaak maar ook op andere oorzaken of factoren die meespelen. Het lastige van preventie is dat je het resultaat vaak niet kunt meten. Bijvoorbeeld omdat bij preventie voor de gehele bevolking de onderzoeksgroep heel groot moet zijn; 30.000 mensen. Bij preventie gericht op een specifieke doelgroep, is dat makkelijker.’ Toch noemt Derek preventie een belangrijk middel; ‘je kunt tenslotte niet voor iedereen een aanpak op maat maken.’

Even opwarmen

De bijeenkomsten van de Gezond010-satellieten zijn voor zorgprofessionals, onderzoekers en organisaties die werken aan een gezonder Rotterdam. Gebruik maken van het netwerk is daarbij belangrijk. Daarom wordt de bijeenkomst vandaag opgeschud door een Netwerk Warming Up. Oud-Olympiër en Gezond010-ambassadeur Patrick van Luijk (Biocheck) daagt de bezoekers uit om zijn ingewikkelde motorische handelingen na te doen. Daarbij maakt bijvoorbeeld de ene arm een andere beweging dan de andere. Dat veroorzaakt een mentale error bij diverse bezoekers, maar zorgt ook voor gegrinnik. Vervolgens moeten de deelnemers met een partner door de ruimte wervelen en elkaar op de voeten proberen te tikken. Het resultaat: rode wangen maar vooral veel vrolijke gezichten. Patrick: ‘Door deze oefening maak je kennis door een fysieke verbinding. Dat breekt het ijs en maakt dat je makkelijker praat met mensen die je nog niet kent.’

Duurzame gedragsverandering

Maar voor het netwerken van start gaat, is daar eerst nog de presentatie van Lab of Life over duurzame gedragsverandering door eigen regie. Dat gedragsverandering lastig is, blijkt elk jaar weer in januari. Als we de goede voornemens van het jaar ervoor maar weer eens recyclen. Doeschka Anschutz (foto), gedragspsycholoog en oprichter van The Lab of Life, helpt met haar organisatie mensen bij het krijgen van een constructieve mindset. ‘Mensen die langdurig in een situatie zitten waar ze zelf niet meer uitkomen, voelen zich hulpeloos. Het tegenovergestelde daarvan is eigen regie. En dat is wat mensen nodig hebben om uit die situatie te komen, het zelfvertrouwen om zelf oplossingen te zoeken. Dat kun je stimuleren door mensen een succesvolle gedragsverandering te laten ondergaan.’

Autonomie

Een gedragsverandering bewerkstelligen is niet makkelijk. Hoewel mensen vaak wel willen veranderen, voelen ze ook weerstand. Doeschka: ‘Zo zijn we geprogrammeerd. Onze hersenen zorgen dat we processen automatiseren en daar houden ze aan vast.’ Om toch verandering teweeg te brengen, is autonomie van groot belang, legt Doeschka uit: ‘Laat mensen zichzelf overtuigen van het belang van verandering. Intrinsieke motivatie is nodig om een gedragsverandering vol te houden. Wat goed blijkt te werken, is mensen zelf laten bedenken waarom ze willen veranderen. Bied ze vooral geen tips & tricks maar laat ze zelf de oplossingen bedenken. Dat is het begin van eigen regie. Het besef dat je iets zelf kunt, is enorm belangrijk voor het welzijn van mensen.’

Dat gedragsverandering inderdaad lastig is, blijkt bij de borrel. Er is de keuze uit verschillende gezonde hapjes, maar er staan ook wat snacks op tafel. Gelukkig weten we nu dat gedragsverandering niet zo eenvoudig is. Maar die kaassoufflé wordt op een dag ingeruild voor een wortel!

De Satelliet Mentaal Gezond staat open voor ideeën voor het volgende onderwerp van een bijeenkomst. Heeft u een idee, dan kunt u contact opnemen met Marianne Kathmann (ms.kathmann@rotterdam.nl) of Rutger van der Windt
(r.vanderwindt@avantsanare.nl).

Relatief veel Rotterdammers ervaren gevoelens van machteloosheid, onrust, depressie of angst. Deze gevoelens gaan vaak samen met problemen op verschillende gebieden. Denk aan geld, werk, opleiding of gezin en opvoeding. Het uitgangspunt binnen de satelliet Mentaal gezond is dat geen enkele Rotterdammer langdurig hoeft uit te vallen of aan de kant hoeft te staan door mentale problemen. Daarom delen we kennis over het vergroten van weerbaarheid, het openstaan voor ontwikkeling, het omgaan met teleurstellingen, angst en