Grip en Gezondheid toont aan: Minder stress is minder roken

Een grote groep kwetsbare Rotterdammers bevindt zich in de vicieuze cirkel van financiële problemen, stress en roken. Die cirkel is te doorbreken, zo is gebleken uit het onderzoeksproject Grip en Gezondheid. ‘Door stress te verminderen, krijgen mensen mentale ruimte om hun rookgedrag te veranderen.’

Maureen Fabri (57) had het best aardig voor elkaar. Tot er de nodige dingen in haar privéleven verkeerd liepen. Ze raakte haar man en haar baan kwijt en kwam in de schuldsanering terecht. Haar dagen vulde ze als vrijwillige activiteitenbegeleider in een buurtcentrum in het Lage Land. Op een dag viel haar oog daar op een flyer van de cursus Grip en Gezondheid, over omgaan met stress. ‘Dat wekte mijn interesse. Ik wilde al wel gezonder gaan leven en stoppen met roken. Maar dat is moeilijk als je alleen bent, veel financiële stress hebt en mensen om je heen ook allemaal roken. Kijken of die cursus wat is, dacht ik. Kom ik ook weer eens onder de mensen.’

Nu, bijna twee jaar later, is Maureen een schoolvoorbeeld van hoe positief de interventie Grip en Gezondheid kan uitpakken. Ze stopte al tijdens de cursus met roken, gaat elke dag om half zes ’s ochtends met de hond wandelen en heeft met gespaard geld afgelopen zomer al haar meubels vervangen. ‘Mijn leven is opnieuw begonnen dankzij dit traject,’ zegt ze zelf. ‘Ik zit lekker in mijn vel, voel me gezond en help zelfs mijn zoon om te stoppen met roken. Dat had ik een paar jaar geleden nooit gedacht.’

Vicieuze cirkel

Mensen als Maureen zijn er meer. Van de Rotterdammers tussen de 20 en 65 jaar rookt 29 procent en heeft 33 procent moeite met rondkomen. Deze factoren hangen sterk samen. Volgens de schaarste-theorie leidt een schaarste aan financiële middelen tot een grotere kans op ongezond gedrag. Vooral stress heeft negatieve invloed op het maken van gezonde keuzes. Daardoor vertoont een groot deel van deze kwetsbare Rotterdammers risico verhogend gedrag, zoals roken. Met als gevolg dat deze groep een verhoogd risico heeft op hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker. In 2040 is het percentage rokers onder mensen met een lagere sociaaleconomische status naar verwachting drie keer hoger dan onder mensen met een hogere sociaaleconomische status.

Die vicieuze cirkel van financiële problemen, stress en roken kan door weinig mensen worden doorbroken. Om hen daarbij te helpen, werd de interventie Grip en Gezondheid opgezet. Dit werd gedaan door Healthy’R, het Rotterdamse centrum voor gedragsonderzoek en ontwikkeling. Tussen 2017 en 2019 deden ongeveer 200 volwassenen mee aan deze interventie.

Mentale bandbreedte

Deelname leidde aantoonbaar tot een significante afname in het ervaren van stress én tot een verbetering van rookgedrag (nicotineafhankelijkheid). ‘Dat zijn fantastische resultaten,’ zegt Sara Shagiwal, PhD-onderzoeker van Healthy’R. ‘Veel bestaande interventies focussen puur op stoppen met roken en negeren de onderliggende oorzaken. Wij hebben ons juist gefocust op een belangrijke oorzaak: stress. Als mensen weten hoe ze met stress moeten omgaan, krijgen ze mentale ruimte voor andere dingen. Bijvoorbeeld stoppen met roken. Een van onze voornaamste aanbevelingen is dan ook om gezondheidsbeleid integraal te benaderen.’

Om die mentale bandbreedte te vergroten, werd onder meer een zesdelige cursus over (omgaan met) stress gegeven. Preventiedeskundige Wil Vrencken van Indigo Preventie was een van de coaches. Indigo was daarnaast, samen met Avant Sanare, verantwoordelijk voor het werven van de deelnemers. Wil: ‘Tijdens de cursus leerden we Maureen en andere deelnemers hoe ze stress kunnen herkennen en welke ontspanningstechnieken ze kunnen gebruiken. Maar we hebben bijvoorbeeld ook geleerd hoe ze zichzelf haalbare doelen kunnen stellen. Pas tijdens de vijfde bijeenkomst hebben we het concreet gehad over stoppen met roken. Voor sommige deelnemers was stoppen met roken al een doel, anderen overwegen te stoppen of zijn daar nog niet aan toe. Iedereen bewandelt daarin zijn eigen weg.’

Gevulde boodschappentas als nudge

Naast de cursus bestond de interventie uit nog twee onderdelen: steun van buddy’s en een zogenoemde nudge. ‘Dat was in dit geval een stempelkaart waarmee mensen konden sparen voor een gevulde boodschappentas,’ vertelt Sara. ‘Dat zorgde ervoor dat mensen terugkwamen, iets dat bij kwetsbare groepen vaak een uitdaging is. Uiteindelijk hadden we een retentiepercentage van 81 procent, wat ontzettend hoog is.’

Subsidie maakt het mogelijk om in 2021 een nieuw traject te starten. Daarbij hopen de onderzoekers het effect op de financiële situatie in kaart te brengen. Sara: ‘Uit het verhaal van Maureen blijkt dat dit effect positief is, maar we moeten meer lange-termijnonderzoek doen om dat wetenschappelijk te kunnen onderbouwen.’ Wilt vult aan: ‘Daarnaast hopen we tijdens het komende traject de deelnemers beter warm over te dragen aan instanties waar ze verdere ondersteuning kunnen krijgen bij stoppen met roken. Niet iedereen is zo sterk en vastberaden als Maureen, dus daar willen we meer werk van maken.’

 

Grip en Gezondheid is een onderzoeksproject van Healthy’R waarin Erasmus School of Social & Behavioural Sciences van de Erasmus Universiteit Rotterdam, de gemeente Rotterdam, Indigo Rijnmond en Avant Sanare samenwerken. Meer weten over de resultaten en aanbevelingen? Bekijk de infographic of ga naar Healthyr.nl/work/grip-en-gezondheid.