Depressie rond donkere feestdagen: zo ga je ermee om

Mensen die zich eenzaam voelen, hebben het rond de feestdagen vaak extra moeilijk. De huidige coronabeperkingen versterken dat gevoel. Hoe ga je hiermee om bij jezelf en je dierbaren? We vroegen het Daniëlle Verroen. Zij werkt als studentenpsycholoog bij Avant sanare, het Rotterdamse expertisecentrum voor mentale gezondheid.

Komen mentale gezondheidsklachten inderdaad extra naar de oppervlakte rond de feestdagen?

Daniëlle: ‘Bij Avant sanare zagen we vóór de coronacrisis altijd een toename van mentale gezondheidsproblemen in de maanden januari en februari. De feestdagen zijn een oorzaak voor die toename, maar het is niet de enige oorzaak. Bij veel mensen beginnen de klachten al in september. De dagen worden korter en er is minder zon- en daglicht. Helemaal als de wintertijd in gaat. Dat zorgt voor meer somberheid. En dus ook voor een toename van depressieve en suïcidale gevoelens.’

En die gevoelens worden rondom de feestdagen versterkt?

‘Zo kun je het wel zien. Zeker bij mensen die eenzaam zijn en al kampen met depressieve gevoelens. Of bij mensen die dit jaar een dierbare zijn verloren. De feestdagen zijn de dagen waarop je met je dierbaren bij elkaar komt. Op die dagen word je extra geconfronteerd met het gemis. Een ander psychologisch aspect dat meespeelt, is het einde van het jaar. Veel mensen reflecteren: wat heb ik dit jaar meegemaakt, heb ik bereikt wat ik wilde? Ook wordt alvast vooruitgeblikt naar het nieuwe jaar. Wat wil ik anders doen? Wat wil ik dan wél bereiken? Daardoor kun je je onrustig of gestrest voelen tijdens de feestdagen.’

Bestaat er ook zoiets als kerststress?

‘Jazeker. Dat heeft vooral met de sociale verplichtingen te maken. Het feit dat je bij familie wordt verwacht en de planningsstress die dat met zich meebrengt. Als er gescheiden ouders in het spel zijn, moet je misschien wel naar drie of vier afspraken. Terwijl er maar twee kerstdagen zijn. En je misschien ook met vrienden wilt afspreken. Of misschien heb je helemaal geen zin in verplichtingen en wil je het liefst de hele dag slechte kerstfilms kijken. Daarnaast kun je stress ervaren als je hebt afgesproken om cadeautjes aan elkaar te geven. Geef ik de juiste cadeaus? Zijn ze op tijd binnen? Ook het kerstdiner is een stressfactor.’

Hoe kunnen we omgaan met die stress?

‘Allereerst door je te realiseren dat je “nee” mag zeggen. Kerst is een feest. En feest staat synoniem voor plezier. Ga dus voor jezelf na: haal ik hier plezier uit? Is het antwoord “ja”? Prima. Is het antwoord “nee”, denk dan goed na of je dit wel wilt. Nodig je zelf iemand uit, kijk dan goed naar diens reactie. Is die terughoudend, vraag dan door of het wel diegene wel uitkomt of het misschien al druk genoeg heeft. Dat geldt voor elkaar bezoeken, maar ook voor het bereiden van het kerstdiner. Aan het kerstdiner wordt zóveel belang gehecht, terwijl dit onnodig is. Ga maar na: voor een zomerse barbecue is die stress er veel minder. Je kunt afspreken om gerechten te verdelen; iedereen maakt iets. Of je gaat naar de supermarkt, waar tegenwoordig ontzettend goede, gezonde en verse kerstmaaltijden liggen. Dat kan stress verminderen en de gezelligheid verhogen. Die gezelligheid is waar het om gaat met kerst.’

Minister-president Rutte zegt tijdens de coronapersconferenties regelmatig: let een beetje op elkaar. Hoe doe je dat?

‘Ik vind dat een goed signaal van Rutte. Maar in de praktijk is het soms best lastig, omdat we momenteel de deur niet kunnen platlopen bij elkaar. Belangrijk is om vaker dan één keer de vraag te stellen hoe het gaat. Want iemand kan wel zeggen dat het goed gaat, maar is dat ook zo? Vraag dus dóór. En probeer erachter te komen of iemand juist wel of geen behoefte heeft aan sociaal contact. Tot slot: vraag het niet alleen met de feestdagen, maar op regelmatige basis. Want iemands situatie kan gaandeweg veranderen.’

Op wie moeten we dit jaar extra goed letten?

‘Op mensen voor wie het een zwaar jaar is geweest. Denk aan eenzame ouderen, mensen die een dierbare hebben verloren en zorgpersoneel. Maar ook voor jongeren is het nog altijd een zware tijd, hoewel de scholen dit schooljaar zijn open gebleven. Uiteindelijk is het voor iedereen altijd goed om zichzelf en naasten in de gaten te houden. Door corona zitten we in meer of mindere mate allemaal al 21 maanden op een bepaald stressniveau. Daardoor kan de emmer sneller vollopen.’

Heb je nog andere concrete tips om de donkere dagen goed door te komen?

‘Een tip die ik graag geef: probeer eens een nieuwe hobby. Haal de prikkels in huis die je nu buiten niet meer kunt halen. Ga puzzelen, bouwen met Lego of een muziekinstrument bespelen. Daarnaast herhaal ik graag dat het belangrijk is om grenzen te stellen en vooral te doen wat jij zelf leuk vindt. En wat betreft goede voornemens: wees niet te streng of ambitieus. In de grijze januarimaand is het lastig om jezelf te motiveren doelen te halen. Ook in het voorjaar kun je beginnen met hardlopen. Dan is het leuker om te doen en makkelijker vol te houden, waardoor de kans op succes groeit.’

 

Op maandag 20 december verzorgt partner Indigo een webinar Mentaal fit na corona: omgaan met gedachten plaats. Dit webinar is speciaal voor Rotterdammers die door alle coronaperikelen last hebben stress, onzekerheid, angst of somberheid. In dit webinar worden twee effectieve manieren van omgaan met gedachten besproken. De nadruk ligt op wat deelnemers zelf kunnen doen om hun mentale veerkracht te versterken. Kijk hier voor meer informatie.